Als hulpverlener weet je dat duidelijkheid en structuur cruciaal zijn voor kinderen met autisme. Dagelijkse activiteiten kunnen een grote uitdaging zijn, zowel voor het kind als voor de ouders. Gelukkig zijn er hulpmiddelen die deze uitdagingen een stuk gemakkelijker maken: pictogrammen.
In deze blog bespreken we hoe pictogrammen werken, waarom ze zo effectief zijn als onderdeel van jouw begeleiding, en geven we praktische voorbeelden uit de praktijk.
Wat zijn pictogrammen?
Pictogrammen zijn eenvoudige afbeeldingen die activiteiten, taken of gebeurtenissen weergeven. Ze worden vaak gebruikt om kinderen met autisme visuele ondersteuning te bieden, waardoor ze beter kunnen begrijpen wat er van hen verwacht wordt. Denk aan een afbeelding van een tandenborstel om tandenpoetsen aan te geven, of een bord met eten om lunchtijd aan te geven.
Waarom werken pictogrammen zo goed?
Kinderen met autisme hebben vaak baat bij visuele hulpmiddelen omdat ze hiermee makkelijker informatie kunnen verwerken. Bij gesproken instructie hebben allerlei factoren invloed op hoe de boodschap overkomt: de gezichtsuitdrukking van degene die de instructie geeft, de toonhoogte, het volume, de woorden die gekozen worden (concreet of juist niet). Bovendien is gesproken instructie niet altijd beschikbaar; mama zit misschien net aan de telefoon als een kind zich afvraagt wat hij na het eten ook alweer gaat doen.
Pictogrammen zijn altijd hetzelfde. Dit zorgt voor duidelijkheid en structuur, wat helpt om stress en verwarring te verminderen.
Pictogrammen in actie: verhalen uit de praktijk
Verhaal 1: De ochtendroutine van Tim
Tim is een achtjarige jongen met autisme. Elke ochtend was het een strijd voor zijn moeder om hem klaar te maken voor school. Tim werd vaak boos en al snel werd duidelijk dat dit kwam door de vele stappen die hij moest onthouden: opstaan, aankleden, ontbijten, tandenpoetsen en zijn tas inpakken. Het was een chaos in zijn hoofd!
Zijn hulpverlener introduceerde een set pictogrammen die specifiek waren ontworpen voor de ochtendroutine. Elke stap werd weergegeven door een duidelijk pictogram, van het opstaan tot het naar buiten gaan. Tim en zijn moeder hingen de pictogrammen op een klein planbordje, dat Tim ‘s ochtends mee kon nemen van slaapkamer naar badkamer naar eettafel. Zo wist Tim elke ochtend precies wat hij moest doen en in welke volgorde.
Het resultaat? Tim begon zijn dag veel rustiger en zelfverzekerder. Hij wist wat er van hem verwacht werd en zijn moeder had minder stress omdat ze hem niet constant hoefde te herinneren aan wat hij moest doen.
Verhaal 2: De middagactiviteiten van Lisa
Lisa, een negenjarig meisje met autisme, had moeite met de overgang tussen verschillende activiteiten na schooltijd. Haar hulpverlener stelde voor om pictogrammen te gebruiken om haar middagstructuur duidelijker te maken. Samen maakten ze een schema met pictogrammen voor elke activiteit: huiswerk maken, spelen, snacken en TV-kijken.
Lisa voelde zich meer op haar gemak omdat ze wist wat er zou komen. Ze keek regelmatig op het schema en werd minder gefrustreerd tijdens schakelmomenten. Haar ouders merkten ook een groot verschil: er waren minder meltdowns en Lisa was meer betrokken bij haar activiteiten.
Hoe kun jij pictogrammen integreren in je begeleiding?
Als hulpverlener kun je pictogrammen eenvoudig integreren in je begeleiding. Hier zijn een paar tips:
- Verlaag de drempel: Ouders vinden het vaak lastig zelf pictogrammen te kopen of maken. Verlaag deze drempel door passende pictogrammen aan te bieden als onderdeel van je begeleiding.
- Start klein: Begin met een paar eenvoudige pictogrammen voor de meest problematische momenten van de dag, zoals de ochtendroutine of bedtijd.
- Betrek ouders: Leg uit hoe pictogrammen werken en hoe ze deze effectief kunnen gebruiken. Dit doe je zo concreet mogelijk, met de pictogrammen in de hand dus.
- Wees consistent: Zorg ervoor dat pictogrammen dagelijks en op dezelfde manier worden gebruikt. Bespreek hoe ouders dit kunnen aanpakken; wanneer hangen zij de picto’s op? Wat doen zij na een activiteit? Consistentie is key!
- Evalueer en pas aan: Bespreek regelmatig met ouders en het kind hoe het gebruik van de pictogrammen verloopt en maak aanpassingen indien nodig.
Veelgestelde vragen over pictogrammen
1. Hoe weet ik welke pictogrammen ik moet gebruiken?
Er zijn veel verschillende sets beschikbaar, van algemeen (bijvoorbeeld voor een weekplanning of dagplanning) tot specifiek voor een bepaald moment van de dag (bijvoorbeeld voor het ochtendritueel of douchen). Kies een set die past bij de behoeften van het kind en de situatie. Begin met de basis en leg ouders uit hoe zij dit kunnen uitbreiden naarmate het kind en de ouders comfortabeler worden met het gebruik.
2. Moet ik de pictogrammen aanpassen voor elk kind?
Om echt effectief te kunnen zijn, is het belangrijk dat het planbord precies de juiste informatie geeft en dus de pictogrammen bevat die het kind nodig heeft. Globaal als het kan, gedetailleerd als het moet.
Maar, als basis hebben veel kinderen ongeveer dezelfde behoeften. Je kunt dus met een gezin beginnen bij de basis en later eventueel uitbreiden met enkele specifieke pictogrammen voor hun kind.
3. Hoe kan ik ouders het beste ondersteunen bij het gebruik van pictogrammen?
Door ouders een set pictogrammen te geven als onderdeel van je begeleiding, verlaag je de drempel om er daadwerkelijk mee aan de slag te gaan. Je kunt samen, met de pictogrammen in de hand, bespreken wat een passende planning is voor het gezin en op welke manier de ouders het gebruik van de pictogrammen kunnen aanpakken. Op deze manier help je ouders écht de stap te zetten naar het gebruik van pictogrammen.
Hebben ouders behoefte aan meer uitleg en wil of kan jij deze niet geven in de beperkte tijd die je hebt voor het gezin? Door ouders de online masterclass ‘Pictogrammen voor meer duidelijkheid en voorspelbaarheid’ aan te bieden, help je hen al een heel eind op weg en kunnen jullie tijdens de begeleiding écht aan de slag!
Conclusie
Pictogrammen zijn een krachtig hulpmiddel voor hulpverleners die werken met kinderen met autisme. Ze bieden duidelijkheid en structuur, verminderen stress en helpen kinderen beter om te gaan met veranderingen. Door pictogrammen te integreren in je begeleiding, geef je ouders een praktisch middel in handen dat de dagelijkse routine van hun kind voorspelbaarder en rustiger maakt. Probeer het uit en ervaar zelf het verschil!
Ben je benieuwd naar hoe pictogrammen jouw werk als hulpverlener kunnen verbeteren? Neem een kijkje op onze website voor meer informatie of bestel vandaag nog een gratis sample.
