Emoties kunnen voor kinderen (en zeker voor kinderen met autisme) behoorlijk ingewikkeld zijn. Ze voelen vaak heel intens, maar de woorden om die gevoelens uit te drukken, schieten soms tekort. Juist daarom zijn pictogrammen voor emoties en gevoelens een handige tool om gevoelens te herkennen, te benoemen en zelfs te reguleren. In deze blog lees je hoe je emotie pictogrammen praktisch kunt inzetten, zowel thuis als op school of in de opvang.
Pictogrammen voor emoties: een visueel hulpmiddel voor intense gevoelens
Kinderen met autisme ervaren emoties vaak intenser en kunnen het lastig vinden om te begrijpen wat er in hen omgaat. Door emotie pictogrammen voor bij autisme op een duidelijke plek te hangen – zoals een planbord of een muur in de klas – geef je jouw kind (of leerling) de mogelijkheid om zelf een emotie aan te wijzen. Dat scheelt eindeloos gissen en stelt het kind in staat om op een niet-talige manier te uiten hoe hij of zij zich voelt.
Tip: Kies voor prikkelarm vormgegeven pictogrammen. Te veel details leiden vaak af van de kern: het herkennen en benoemen van de emotie.
Benoem en normaliseer emoties
Zelfs volwassenen hebben soms moeite met het benoemen van hun eigen gevoelens. Voor kinderen met autisme is dit nog een stap lastiger. Door regelmatig naar de pictogrammen te verwijzen (“Heb je vandaag een blij gezicht of ben je misschien een beetje boos?”) help je je kind een emotiewoordenboek op te bouwen. Daarnaast geef je het signaal af dat alle emoties er mogen zijn – ook boosheid, angst of verdriet. Waarom dit goed werkt? Het benoemen van emoties geeft je kind een handvat om de eigen innerlijke beleving te plaatsen. Bovendien voelt het zich begrepen en geaccepteerd, wat de veiligheid vergroot om vaker over gevoelens te praten.
Gebruik emotie pictogrammen bij overprikkeling of meltdowns
Kinderen met autisme kunnen zich tijdens een driftbui of meltdown moeilijk uiten in woorden. Hier kunnen pictogrammen voor emoties helpen: je kunt ernaar wijzen of er één voor je kind uitkiezen, zodat het kind zelf niet hoeft te praten. Zo wordt de emotie duidelijk zonder extra woorden, die in zulke stressvolle momenten alleen maar als extra prikkels kunnen aanvoelen.
Hoe gebruik je emotie pictogrammen bij overprikkeling of een meltdown?
- Houd een kleine set emotie-picto’s bij de hand, bijvoorbeeld “boos”, “verdrietig”, “bang” en “overweldigd”.
- Als je merkt dat je kind een sterke emotie voelt, kun je een stapje achteruit doen en rustig wijzen naar de kaartjes.
- Laat je kind (als het wil) het juiste kaartje pakken. Dat kan al voldoende zijn om erkenning te geven aan de emotie.
Maak een ‘emotie-plank’ of ‘emotie-hoekje’
Wil je emotie pictogrammen écht integreren in de dagelijkse routine? Overweeg dan een vaste plek in huis of in de klas waar de emotie-picto’s hangen of liggen. Dit kan bijvoorbeeld een poster aan de muur zijn, een planbord of een klein hoekje met kussens waar het kind zich kan terugtrekken. Zo wordt het normaal om gevoelens te bekijken en erover te praten.
De voordelen van zo’n hoekje:
- Het stimuleert kinderen om even rustig na te denken over wat ze voelen.
- Het geeft een signaal af dat emoties serieus genomen worden.
- Het is een duidelijk, visueel ankerpunt voor emotie-communicatie.
Koppel emoties aan strategieën of acties
Het herkennen van een emotie is stap één, maar weten wat je ermee kunt doen is stap twee. Je kunt bij elk emotie-pictogram een actie-pictogram plaatsen die past bij de emotie. Denk aan ‘stampvoeten’ of ‘knuffel een kussen’ bij boosheid, ‘tranen vegen’ of ‘knuffel vragen’ bij verdriet en ‘samen ademhalen’ bij angst. Zo maak je gevoelens niet alleen zichtbaar, maar geef je direct een handelingsperspectief. Kinderen met autisme leren graag door concrete voorbeelden en herkenbare visuele cues. Als je bij elk emotie-picto een passende actie hebt, geef je je kind controle over de emotie. Ze zien: “Ik ben boos, dus ik kan beter in een kussen knijpen dan tegen de muur trappen.” Dat vermindert frustratie en stimuleert zelfregulatie.
Hoe kan je pictogrammen voor emoties gebruiken?
Kortom, hoe kan je pictogrammen voor emoties gebruiken? Door ze op een toegankelijke, vaste plek te zetten, regelmatig op te wijzen en vooral te koppelen aan praktische handelingen of reacties. Op deze manier help je een kind met autisme (en eigenlijk elk kind) om gevoelens te herkennen, te benoemen en te reguleren. Emoties worden zo minder overweldigend en meer bespreekbaar, wat in de praktijk leidt tot minder spanning en meer begrip binnen het gezin of in de klas.
